گزارش آسیب شناسی ، روش درمان و مستند نگاری اثر خزانۀ جواهرات ملی ایران بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
مشخصات اثر:
سرداری به رنگ سورمه ای ازجنس ماهوت بسیار ظریف، تمام قد تاسرزانو، جلوبازکه پشت آن ازکمرچین پلیسه شده است، شش دکمۀ زرالماس نشان که روی آن نقش شیر و خورشید و شمشیر بایک نوارزیتون درزیرقلمزده شده اند دو لبۀ سرداری رابرهم قرارمی دهد، همتای کوچکتراین دگمه ها دردوریف سه تایی درآستین ها بدون کاربردبه عنوان هم آهنگی با جلوبه همراه پاگون های زرین ویقۀ گلابتون دوزی عناصر تزئینی جامه راتشکیل می دهند.
آسترسرداری ازجنس ابریشم است به جزیقه که ازمخمل برای زیرکار استفاده شده است. لبه دوزی ها همه ازماهوت سرخآبی است که درلبۀ سرتاسری جلو، سرآستین ها، ودوریقه به چشم می خورد.
آسیب شناسی اثر:
آن چه از ظاهردست نخوردۀ اثرپیداست، احتمال می رود سرداری تنها برای مراسم تشریفاتی آن هم به دفعات انگشت شمار مورد استفاده قرار گرفته است، وازاین رونمی تواند شامل آن گروه از مواد آسیب زای ناشی ازچرکی های کاربردعمومی مانند: چربی غذا، اثرآب، لکه های پدید آمده از مواد بیرون شوندۀ بدن –عرق – وپوشیدن یا تماس بافته با بدن انسان گردد. پژوهش ها نشان می دهد که چربی انسانی شامل ۳۱% اسید ها ی چرب آزاد، ۲۹% تری گلسیرید، ۱۵% الکل های چرب، ۲۱% هیدروکربن، ۳/۳% چربی وروغن زنجیرکوتاه ومیزانی کربن تتراکلراید است که دراثرتماس های پی درپی پوست با بدن بوجود می آید.
عمده آسیب های پدید آمده بر سرداری ناصرالدین شاه بیرونی بوده وناشی ازعوامل محیطی است که شیئ متأثراز آن است، این عوامل زمانی اختیاری بوده وگاه خارج ازدخالت مستقیم صورت گرفته است.
میزان انبوه توده های نفتالین لابلای لباس، چین های پدید آمده دراثر پوشاندن سرداری برآدمک لاغرترازاندازۀ واقعی ودریافت میزان نور برای روشنایی ویترین درخزانه ازجمله عواملی هستند که قابل کنترلند.
وآن چه که خارج ازدخالت مستقیم انجام گرفته است، مانند؛ آلودگی ناشی از فضای شهری، گردوغبار موجود درجوّ و دوده .
- بکارگیری نفتالین اگرچه درزمان خود به عنوان ماده ای ضد حشره می توانسته کارآیی داشته باشد، اکنون به دلیل مصرف بالا،به گونه ای که انبوه دانه های ریزآن به صورت توده های متراکم درلابلای لباس ریخته شده تاجائیکه بافته دیده نمی شود ودرنتیجه سبب تماس مستقیم با بافته گردیده است، تبدیل به یک عامل آسیب زا شده ولکه های پدیدآمدۀ ناشی ازآن که درگذر زمان پلیمرهای برگشت ناپذیر تشکیل داده وسبب تخریب جدی گردیده است. ضمن آنکه بادرجه سمیت ۱۰ درمیلیون وایجاد عارضۀ تنفسی درانسان بکارگیری آن منسوخ شده است.
- پوشاندن سرداری برتنۀ لاغرسبب ایجاد چین های ناخواسته ای شده است که خود عامل تخریت موضعی گردیده اند، هم چنین شکل دادن به آستین ها ازجنبۀ نمایشی نیزموجب شکن های فراوان است.
- نورپردازی ویترین ها اگرچه امری اجتناب ناپذیراست امامی توان با بکارگیری فیلترهای مناسب میزانی ازتخریب آن راکاهش داد. تخریب ناشی ازگسیل نوربرگشت ناپذیر است ودرنتیجه نمی توان آن را به حالت نخست بازگردانید.این آسیب با پدیدۀ رنگ باختگی شناسایی می گردد.
آسیب امکان سنجی روند اجرا:
- بازنمودن اجزای آدمک برای آزاد نمودن جامه ودسترسی به لایه های پوشانندۀ روی آدمک و پرکردن آتی آن درصورت نیاز، برای ایجاد اندازۀ واقعی.
- آماده شدن جامه برای آغاز روند درمان. چرکی های روی سرداری بیشتر:چرکی جامد، گردوخاک و غباروکربن سیاه اند.
- آسیب های فیزیکی ناشی ازگشادی جامه که موجب ایجاد تاه، رویهم افتادگی وچین وشکن نا بجا گردیده است.
- تجمع آلودگی در چین های نابجا که موجب فرآیند آسیب شیمیایی آتی می گردد.
- با بازنمودن جلوی سرداری بوی نفتالین شدیدی درهواپخش می گردد.
- با کناررفتن سرداری جنس پوشش آدمک که ازپشم طبیعی است وبشدت آلوده است نمایان می گردد.
- نمای درشت از انباشت نفتالین ها دربین سرداری وپوشش روی آدمک.
- نمای درشت از انباشت نفتالین ها دربین سرداری وپوشش روی آدمک.
- پوشش بیرونی آدمک؛ پارچۀ پشم با بافت ساده بدون رنگ. تصاویرپیش وپس ازشستشوکه قابل مقایسه است با دومنطقۀ درنمای درشت دریک تصویر، بخش روشن درزیریقۀ رویی پاکیره ترازبدنه باقی مانده است، گرچه همین ناحیه نیزآغشته ازبوی نفتالین ومیزان بالای چرکی است.
- با باز شدن پوستۀ رویی، اسکلت بندی بدنۀ آدمک نمایان می گردد. در نمای درشت بخش روشن ترِدر زیرمانده با رویۀ تیرۀ قابل مقایسه است.
- با باز شدن پوستۀ رویی دربخش بازو، اسکلت بندی بدنۀ آدمک نمایان می گردد. میزان چرکی درجاهایی که رو بوده اند نشان دهندۀ درمعرض بودن درازمدت اثراست.
۱- پیش ازشستشو.
۲- شستشوبا شویندۀ ملایم دردمای ۲۰ درجۀ سانتیگراد.
۳- پس ازشستشو وخشک شدن .
- سرمه دوزی های یقه پیش وپس ازدرمان موضعی. سرمه، تکه فنرهای ساخته شده ازسیم یا زراست که با قرارگرفتن درکنارهم افزوده های تزئینی را شکل می دهند.
- پشت وروی یقه، بکاربری آسترمخمل درزیر ماهوت سرخ یقه وایجاد بافت با نوارهای سرمۀ زر برای تزئین.
- دراین دوتصویرافزوده های ترئینی وکاربردی؛ یقه ودکمه که به گونۀ موضعی مواد ناخواسته از روی ساختارفلزی شان برداشته شده، موقعیت اولیه و کنونی خود رانمایش می دهند.
- جزئیات نقوش که همگی برگرفته ازنشانه های شاهی مانند تاج، شیروخورشید وشمشیرو ناصرالدین شاه قاجاربه خط طغرا روی پاگون ترصیع گردیده است.
- نما ی روبرو، بخش سرشانۀ پاگون، پیش وپس اززدودن تیرگی. این بخش ازپاگون را ملیله های ظریف طلا تشکیل داده اند.
- پشت وزیرپاگون- به جزآلودگی های ناشی از چرکی درازمدت، آنچه به چشم می آید وجود نشان سازنده است که درزیر گیرۀ پاگون حک شده است. رشلیو پاریس .
- دکمه های روی جامه دردواندازۀ گوناگون، شش تا بزرگ که در جلوی سرداری وبرای روی هم قرارگرفتن دو لبه آن گذاشته شده اند وشش تا که به صورت دوگروه سه تایی برای تزئینِ سرآستین بکاررفته اند . نمای درشت از دکمۀ جلوست که میزان دقت کنده کاری وچگونگی نشاندن جواهر را درابعاد ریزنشان می دهد.
- آماده نمودن دکمه ها برای برداشتن لایۀ آلوده از روی آن ها. از آن جایی که حلال های لازم برای برداشتن اکسیدهاوفرآورده های تشکیل یافته برروی بخش فلزاثرزیانبار بربافته دارند ضروری است که این بخش هنگام برداشتن لایه کاملاً ایزوله باشند.
- یک پاگون پیش وپس اززدودن قشرتیره.
- اسکلت بندی آدمک نمایشی ازفنس است که روی میله های اولیۀ تشکیل دهندۀ بدنه جوش داده شده وروی آن با اٌرگانزا پوشیده شده است.
- دوباره با دوخت ، تکه های رویه بر بدنۀ اسکلت نصب می گردد.
- کامل شدن تدریجی رویه، نصب نهایی والحاق بازوها.
مراحل شستشوی اثر:
شستشوی چندین بارۀ رویه افزون برپاکیزگی وزدایش مواد آلوده تاحد زیادی سبب ازبین رفتن بوی نفتالین نیزگردیده است، تاجاییکه در بافتۀ خشک، نشانی ازبو به جا نمانده است.
شستشودربافته های تاریخی به عنوان روشی برگشت ناپذیر ازحساسیت ویژه برخورداراست. درواقع بین حفظ مدارک وافزایش درازمدت نگهداریِ موادتشکیل دهندۀ بافته یا بین برداشتن چرکی مؤثر وتخریبی که می تواند براثرشستشوحاصل آید.دریک شستشوی موفق کمترین تغییردراثر راخواهیم داشت .
چرکی می تواند مدرک مردم شناسی باشد یا عامل مؤثرتخریب. در سرداری ناصرالدین شاه چرکی ها ناشی ازآلودگی پیرامونی است که بشدت بافته راتهدید می کند.
-پیش از شستشومیزان اسیدیتۀ بافته اندازه گیری می گردد؛ درتصویر ۱ مقایسۀ نشانگر قلیایی شده با نشانگرخنثی ودرتصویر۲ میزان اسیدیتۀ بافته که بین ۵/۵ تا ۶ است نشان داده می شود.
اگرچه میزان اندک اسیدیته درپشم می تواند مانع اُتولایزگردد اما همین میزان اسیدی می تواند درشرایط دم با هیدرولیزالیاف موجب تخریب گردد.
آماده سازی بافته برای شستشو:
ابتدا غبارروبی با دمنده ومکش برای برداشتن چرکی سطحی موادی که اتصال شلی به روی بافته وبزرگی بالای ۵/۰ میکرون دارند انجام می گیرد.
این گونه چرکی هایِ جامد سبب تنش وتخریب مکانیکی باسایش بین تارهای پشم یا نخ مواد بافته خواهد بود به ویژه مواد بلوری به خاطرلبه های تیزشان ممکن است تارهاراببرند. غبارنیزمی تواندسبب تغییر رنگ بافته ها باشد (بیشترزرد) به ویژه اگرذرات فلزداخل غبارباشد یون های فلزی ممکن است ترکیبات شیمیایی ناشناخته باپلیمر الیاف تشکیل داده که نورانتخابی راجذب نموده وسبب ایجاد رنگ زرد- خاکستری ویا قهوه ای – خاکستری گردد.
غباروکربن سیاه ودیگر موادجامد روی بافته ها می توانندعوامل اسیدی وقلیایی را به خود وابکشد وهم چنین عوامل اکسید واحیا کنندۀ جومانند سولفوردی اکساید، نیتروژن دی اکساید، هیدروژن سولفاید وفرم آلدئید با دم موجود تشکیل حلال اسیدی داده وهیدرولیز راگسترش دهد ودرنهایت سبب تغییر رنگ ورنگ پس دهی و آسیب دیگر درموادگردد.
- دراین دوتصویر روش آماده سازی بافته برای شستشودرآب نشان داده شده است. قرار دادن سرداری درمیان دولایه توربه منظورپخش فشار ناشی ازسنگینی در اثرجذب آب ومحکم نمودن دولایه با دوخت .این روش کمک می کند تا جابجایی اثربدون فشار وکشش موضعی انجام پذیرد.
- باقرارگرفتن بافته درآب که ازپیش مادۀ دترجنت فرمولبندی شده درآن حل گردیده است و دمای آن کنترل شده است نخستین مرحلۀ شستشوآغاز می گردد. تشت پلاستیکی بهترین گزینه برای شستشوست.
(مشخصات شوینده: ۲ لیتر مادۀ شوینده در۳۵ لیتر آب شهری دردمای ۱۸ درجۀ سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه )
مکانیزم شستشوعبارت است از: جداکردن مادۀ ناخواسته ازیک ساختارفیبری وبیرون راندن آن دریک حامل مایع با کمترین میزان دوباره ته نشست چرکی روی بافته. - مرحلۀ نخست شستشو: با قرارگرفتن سرداری درون آب رفته رفته بخشی ازچرکی درون حلال حل می گردد.
شستشویعنی؛ اولیه- بازشدن پیوندهای بین ملکول چرکی وبافته (اتصال) وثانویه- بازشدن پیوندهای بین ملکول های خود چرکی (چسبندگی ).
چرکی روی بافته نخست با پیوندهای ثانویه که اتصال بین ملکول های آلودگی وبافته را تأمین می نماید نگاه داشته می شود هم چنانکه چسبندگی بین ملکول های خود چرکی نیزبایستی کاهش یابد. - مرحلۀ دوم شستشو: پس ازبیرون آوردن بافته ازمحلول شوینده نخست آب شهری برای مرحلۀ دوآماده می گردد؛ دمای آب ۱۸ درجۀ سانتی گراد است دراین مرحله تنها آبکشی انجام می گردد.
- مرحلۀ سوم شستشو: دراین مرحله نیز قراراست بافته به مدت ۱۲ دقیقه در شوینده تازه به میزان نیم لیتروهمان دمای پیشین قرارگیرد. پسآب به جامانده میزان چرکی جداشده دراین مرحله رانشان می دهد.
چسبندگی چرکی به بافته وبین ملکول های خودش به عوامل زیادی بستگی دارد مانند؛
قطبیت ملکول چرکی که بنیان اتصال آن رابه گروه های وابسته روی تارها تحت پیوند های ثانویه تعیین می کند.
قطبیت گروه های وابسته روی تارها که انرژی سطحی پلیمرتارهارا تعیین می کند، مانند الیاف سلولزی که شامل تعدادی گروه های وابستۀ هیدروکسیل اند نسبت به الیاف پلی پروپیلن ک گروه های جانبی غیرقطبی دارند. قطبیت مشابه پلی استروروغن نشان می دهدکه چرا چرکی چرب به تندی به وسیلۀ پلی استرجذب می گردد.
شرایط محدودۀ چرکی وبافته یعنی اسیدی یا قلیایی پیرامون هردو، تأثیر نیروی پیوند ثانویه بین چرکی وتارودیگرمواد موجود در ویا روی بافته ازدیگر عوامل است.
- مرحلۀ چهارم شستشو: دراین مرحله نیز قراراست بافته به مدت ۹ دقیقه با همان حجم و دمای پیشین برای زدودن مواد ناشی ازمرحلۀ سه قرارگیرد. دراین مرحله که الیاف پشم درنتیجۀ مواجه با آب دچارآماس گردیده اند وشوک ناشی از آن جای خود رابه موقعیت پایدارتری داده است می توان برای جدا نموده چرکی زمان بیشتری به حلال داد.
- مرحلۀ پنجم شستشو: دراین مرحله نیز قراراست بافته به مدت ۲۰ دقیقه در شوینده تازه با همان میزان و دمای پیشین قرارگیرد.
ازدیگر عواملی که چسبندگی چرکی به بافته راتعیین می کند شکل شناسی تار است به طورنمونه فلس های روی تارپشم یا تاب نوارمانند تارپنبه جا های بیشتری برای انباشت چرک فراهم می آورند تا نوارهای یکدست ابریشم.
-… مرحلۀ پنجم شستشوبا خارج نمودن بافته وآماده کردن محلول تازه پایان می یابد. پسآب این مرحله در مقایسه با آب پاکیزه میزان آلودگی موجود دراثر رانشان می دهد. - مرحلۀ ششم شستشو: همانند مرحلۀ پیشین با همان میزان شوینده وحلال اما درزمان بیشترادامه می یابد، آبکشی همانند روندهای پیشین تکرارمی گردد.
.مقایسۀ پسآب مرحلۀ ششم با آب پاکیزه ( محلول شاهد)، تخلیۀ آب وآماده نمودن تشت برای مرحلۀ هفتم.
. شکل وچگالی چرک هم درچسبیدن آن به بافته نقش تعیین کننده دارد، اینکه کروی شکل است، جامد ویا تودۀ چربی است. به طورنمونه اگرچه پیوند موم پارافین به الیاف با نیروهای ضعیف ثانویه است اما تنها با تمیزکاری سطحی هم چنانکه از پیوند ها ی ضعیف انتظارمی رود نمی تواند برداشته شود، زیرا ملکول های دراز زنجیرموم با رویۀ بافت دار الیاف همپوشانی می کند. - مرحلۀ هفتم ۱: این مرحله با ۲۵۰ میلی لیترشوینده به حجم می رسد.
آماده نمودن محلول وقراردادن بافته درآن.
.زمان درمکانیزم چرک شدن تأثیردارد برای نمونه چرکی چرب پس از پخش شدن با گذشت زمان دچارشاخه های چلیپایی می گردد وبه درون الیاف گسترش می یابد. - مرحلۀ هفتم ۲: تغییر رنگ تدریجی محلول شستشوپس از گذشت ۱۵ دقیقه – تصویرسمت راست. تغییر رنگ نهایی پس از ۱۰ دقیقه در این مرحله.
.آلودگی در الیاف نتابیده یا بافت شل عمیق تر نفوذ می کند. - مرحلۀ هشتم پیش آبکشی : دراین مرحله یک آبکشی با آب شهری برای آماده نمودن اثر برای آبکشی نهایی انجام می گیرد.
-په های آب پس از اتمام زمان وتکان های موضعی برای خارج شدن میزان بیشترشوینده از آن، اندازه گرفته می شود و په های ۷ نشان خارج شدن میزان اسیدیتۀ پیشین ازبافته است.
.مقایسۀ پسآب آبکشی با محلول شاهد. اگرچه بافته به مرحله ای با په های ۷ رسیده است ، کدربودن محلول نشان دهندۀ نیاز تکرارمرحله است. - مرحلۀ نهم : قراردادن سرداری درآّب ۲۱ درجۀ سانتی گراد به مدت ۲۰ دقیقه. پسآب صورتی نیمه شفافِ پس از آبکشی نشان دهندۀ آمادگی بافته برای آبکشی نهایی است.
- مرحلۀ دهم : آبکشی با آب شهری به مدت ۱۵ دقیقه. پس ازاین مرحله پسآب آبکشی صورتی شفاف به نظرمی رسید.
تزئینات سرآستین ها با همان برگ های سرخسی درجلوآستین ازهم جدا می شوند ودرپشت آستین به حالت مایل درزیرآرنج به هم می رسند ودکمه ای درپشت آستین فضای خالی بدون نقش را پرمی کند.
گروه بندی چرکی ها:
- چرک ذره ای: چرک هایی ازنوع آلودگی سطحی اند که مهم ترین شان شامل؛ گرد و غبار، شن، خاک وسیلیکات، کانی ها، کربن سیاه، رنگدانه، محصولات خوردگی ومواد بلوری است. در این گروه ازچرکی شکل ویژۀ آن ها تماس شان با رویۀ بافته را محدود می کند. اگرچه بسیاری ازچرکی های ذره ای توسط شارژ منفی به سطح بافته جذب می گردند، اما این پیوند نیروی الکتریکی نسبتاً ضعیف است ( بانیروی الکتریکی نسبتاً ضعیف تشکیل باند می دهند ).
برداشتن چنین چرکی هایی به اندازۀ بزرگی آن ها بستگی دارد؛ باروش ترشویی برداشتن ذرات ۲/۰ میکرون یا کمتراز روی بافته تا اندازه ای نا ممکن است. برداشتن ذرات بالای ۵ میکرون نیز بسیار دشواراست.
مرحلۀ یازدهم آبکشی پایانی: آبکشی پایانی با آب مقطر- په های ۷- و در دمای ۲۰ درجۀ سانتی گراد انجام گرفت. پایداری اثر دربرابر چندین بار شستشوبه دلیل ساختارپرتوان آن است وساختار توانمند آن از نوبودن بافته ونپوشیده شدن آن درزمان رایج خود بوده است. شستشوی چندین باره به دلیل زدودن بوی ناخوش نفتالین ازاثرانجام گرفت اگرچه درحالت تر کماکان این بوبه مشام می رسد.
-مقایسۀ پسآب های مراحل گوناگون آبکشی. درتصویرنشان داده می شود که درمرحلۀ یازدهم اگرچه شستشوراپایان یافته می دانیم هنوز محلول شفاف کامل نیست،به هرحال با دست یابی به پاکیزگی نسبی بهتراست ازدرگیرشدن بافته با روند شستشوی پی درپیِ درازمدت دوری جست. - چرک ملکولی: به چرکی اطلاق می گردد که درآب یا حلال آلی حل شود ومی توانند شامل رخدادهای آسیب رسانی باشند که توسط خود بافته پدید می آید مانند؛ شکراکسید شده، شکرو محصولات پروتئینی با وزن ملکولی پایین. ویا آسیب های اکتسابی مانند؛ چربی بدن، عرق. و محصولات آسیب زا ناشی از پرداخت گرها یا چسب ها، لکۀ آب، رنگیزه ها ولکه های ناشی از میوه وکپک.
.چرکی توده ای: گروهی از چرکی ها هستند که دارای ترکیبات چند گانه اند مانند؛ چرکی چرب یاروغن، پروتئین یا پلی ساکارید، چسب سنتزی ورنگ که ممکن است درآب یاحلال آلی حل شوند ویا نامحلول باشند، بخشی ازاین چرکی های را می توان با عوامل اکسید کننده یا احیا گر ( درسفید کننده ها) ویادر درمان وبه بخشی با اسید، قلیا ویا آنزیم ها که سبب شکسته شده تودۀ درشت نامحلول چرکی به تکه ذرات کوچکتر محلول یا تعدیل آن به ترکیبات محلول درآب می گردند به چرکی تک ترکیبی تبدیل نمود.
رده بندی چرکی همراه با روش برداشتن آن می تواند هنگام تصمیم شستشو مفید باشد:
- برای برداشتن آلودگی سطحی که اتصال شلی به روی الیاف یا دیگرمواد حاضر دربافته دارد می تواند روش تمیزکاری سطحی یعنی جاروبرقی یا برس کارآیی داشته باشد.
- چرکی پیوند شده با آلودگی که روی بافته پس ازتمیزکاری سطحی به جا می ماند می تواند با ترشویی، پاکشویی حلالیت ( خشک شویی؟) ویا دیگرروش های شستشومانند درمان شیمیایی برداشته شود اگرچه دربرخی موارد برداشتن آلودگی های پیوند شده ناممکن است.
مراحل خشک شدن:
نخستین گام برای خشک نمودن اثر، امکان خارج نمودن آب کلی پس از شستشواست، ازاین رولازم بود که محفظه ای دراندازۀ اثرآماده گردد به گونه ای که ازانباشت آب دربرخی جاها جلوگیری گردد وآب به طوریکنواخت ازآن خارج شود زیرا سنگین بودن پشم سبب کشیدگی سرداری خواهد بود وتغییرشکل درآن بروز خواهدکرد. بهترین جا برای این هدف بکارگیری تشت شستشوبود با این روش که یک توری جوری که ازهمه سوکشیده شده باشد وبتواند جور وزن سنگین پشم آب داررابکشد آماده گردد.
-کشیدن توری روی تشت و بستن لبه ها بهم ازپشت.
یک محفظۀ سبک که به توان به سادگی آن راجا بجا کرد وسرداری را به گونۀ افقی برآن پهن نمود.
-پس ازخارج نمودن آب کلی که ۲۴ ساعت به درازا کشید وسبب سبک ترشدن بافته شد لازم بود که آب نهانی آن نیزکه به گونۀ رطوبت دراثر به جا مانده خارج وخشک گردد. هوای سایۀ تازۀ بیرون درهنگام میانی روز برای چنین مواردی بهترین است. ازاین روبه مدت ۵/۱ ساعت پشت وروی سرداری هوا دهی شد.
۱- بازگرداندن سرداری به آزمایشگاه پس ازهوادهی بیرونی. این مرحله ۲۴ ساعت زمان برد.
۲ – پس ازخشک شدن کامل اثروپوشاندن تنۀ پنبه ای برآدمک سرداری روی آدمک پوشانده و حالت دهی گردید .
۳ – با پوشاندن اثربرآدمک این امکان هست که وجود اندک دم جذب پنبه شده وازچروکیدگی های ریزپیشگیری شود.
۱-برای حالت دهی موضعی ازدستگاه بخارکه بیشینه دمای
دریافتی روی بافته را به۲۵ درجۀ سانتی گراد می رساند استفاده شد.
۲-دراین تصویریکنواختی رویۀ سرداری درگام پایانی بدون بکارگیری اتونمایان است.
-نمای پایانی؛ پس ازاجرای کلی؛ بستن دگمه ها، افزودن پاگون ها وجازدن دست ها ( دست ها نسبت به حالت نخستین برای کم نمودن تاه های آستین کمی بازترند.)
ضمیمه:
رنگ باختگی:
اگرنخستین گام برای تولید رنگ را جذب انتخابی نور بوسیلۀ رنگینه بنامیم، پس از جذب، – با انتقال های الکترونی – ملکول رنگینه دریک حالت برانگیخته خواهد بود،که نتیجه اش یک ترکیب فعال ترازحالت زمینه ای است.
رنگ هایی با مقاومت خوب دربرابر رنگ باختگی دارای یک حالت برانگیختۀ نسبتاً نافعالند ودر ۱/۱۰۰ میلیونیم ثانیه با تابش بیرونی انرژی باآرامش ازحالت برانگیخته به حالت زمینه برمی گردند.
بازفعال شدن رنگ ازحالت برانگیخته به سرعت رخ می دهد زیرا انرژی جذب شده بسرعت به انرژی جنبشی برمی گردد. داشتن انرژی جنبشی عامل اصلی است که درآن رنگ ها درحالت برانگیخته شان جریانات شیمیایی گوناگونی را متحمل می گردند، حالت دوباره فعال شدن است. متداول ترین راه هایی که درآن رنگ های آرام ازحالت برانگیخته به حالت انرژی پایدارترمی رسند، عبارتنداز: فتولایسیز وفتو-اکسیداسیون، هم چنین فتوریداکشن شامل فتوسن سی تی زیشن وفتوتندرینگ. اگرچه روند های آمده دربالا جداجدا بررسی می گردند اما نتیجۀ نهایی بیشتر به هم پوشانی و تداخل آنها بستگی دارد.
فتولایسیز (تجریۀ شیمیایی دراثرنور):
انرژی نوردیدنی کم ترازآن است که سبب تخریت فتولیتیک پیوند های اشتراکی رنگ گردد. اگرچه فتولایسیز پیوند های مشخصی از رنگ می تواند هنگام تابش فرابنفش رخ دهد. پس ازجذب انرژی جفت شدن از تابش فرابنفش به انرژی پیوند جداشده شکاف پیوند همولتیک رخ داده ودو رادیکال فعال شکل می گیرد:
dye—CH =CH—CH =CH—dye*
uv|
Dye—CH =CH- + -CH=CH—dye
اگرشکاف پیوند همولتیک سیستم رنگی رنگینه رابشکند سبب تغییر رنگ می گردد.ملکول رنگی که دوپاره شده رادراین روندتحمل کرده است رنگ های متفاوتی نسبت به رنگ اول دارد.( رنگینۀ کوتاه تر یا سیستم ملکول رنگی رادیکال) عموماً روشن ترازرنگ نخستین است که نتیجۀ آن پدیدۀ رنگ پریده گی است.
امکان اینکه دورادیکال دوباره باهم ترکیب شوندکمتراست تا واکنش های رادیکال های فتوشیمیایی.
فتو-اکسیداسیون (اکسایش نوری):
یک مسیرمعمول برای گذر ملکول رنگی برانگیخته به آرامش به یک ترازانرژی پائین تراست. دریک ملکول رنگ یا رنگیزۀ برانگیخته می تواند چندین موقعیت برای فتو-اکسیداسیون وجود داشته باشد. برای مثال گروه کربونیل دریک سیستم بسته، یک گروه نمونۀ کروموفوریک(ملکول عامل رنگ) است که به آسانی تحت فتواکسیداسیون قرارمی گیرد.
dye—CH=CH—CH=CH—C=O*—— O2(H2O)
|
H
dye—CH =CH—CH =CH—COOH
از آنجایی که درروند اکسایش نورگروه کربونیل تبدیل به یک گروه کربو کسیل غیررنگی (نان کروموفو ریک) می گردد، دارازای سیستم ملکول رنگیِ رنگ یا رنگدانه کاهش می یابد، وموجب یک دگرگونی – غالباً روشن تر- در رنگ می گردد؛ که اکنون نوبت سیستم کوتاهترملکول رنگ است که طول موج کوتاهترنوروشاید درناحیۀ فرابنفش راجدب نماید.نتیجه رنگ پریده گی است.
مرحلۀ انتقال یافلزات سنگین (آهن، مس، منگنز، روی، تیتانیوم، کبالت) وترکیبات شان کاتالیست های معمول برای اکسایش نوری اند؛ سوزن های آهنی خورده شده یا حضورمحصولات خوردگیِ فلزات وبه همان نسبت گردوغبارممکن است سبب شتاب رنگ پریدگی یا تغییررنگ گردند.
میزن بالای نم درتارها روندراشتاب می دهد، زیرا پراکسید هیدروژن( یک عامل اکسیدکننده – سفیدگر- ) یا رادیکال های فعال از نم / اکسیژنِ جوبه کمک انرژی تابش الکترومغناتیس روند اکسایش نوری راافزایش دهند.
2h2o + o2——–2h2o2
DYE + H2O——–DYE—OH. + H.
H. + O2——–H2O.
نقش دم وابسته و دما در رنگ باختگی که توسط “کوهن” بررسی شده نشان داده است فروافتادن دم وابستۀ ۶۵ به ۴۵% دارای تأثیر اندک است، اما اُفت بعدی تا۲۵% دم سبب کاهش قابل توجهی از رنگ باختگی خواهد بود. اگرچه که کاهش رنگ باختگی بدون ازدست دادن خمش پذیری درتارها نخواهد بود.
رنگ باختگیِ رنگیزه که غالباً با اکسایش نوری رخ مسی دهد درحضور یک گازخنثی مانند؛ نیتروژن، آرگون و هلیوم کم می شود ضمن آن که برخی از رنگیزه ها مانند روناس وگل گاوزبان کماکان درچنین گازهای رنگ می بازند. ویک نکتۀ جالب اینکه آبی پروس دارای مقاومت بالادرهواست درحالیکه به سرعت درخلاء رنگ می بازد.
فتوریداکشن ( احیای نوری ):
اگرچه چندین موقعیت درحالت برانگیخته برای احیای نوری رنگیزه یاملکول رنگدانه وجود دارد، اصلی ترین جریان برای احیای نوری سیرشدگی پیوند های دوگانه درسیستم ملکول رنگ – کروموفوریک – است.
DYE –CH =CH—DYE *——H2—– DYE –ch 2—ch 2—dye
با اشباع پیوند دوگانه درسیستم ملکولی رنگ درازای سیستم ترکیبی کاهش یافته وجذب نورِ ملکول به طول موج کوتاه ترجابجا می شودتا حتی به ناحیۀ فرابنفش. نتیجه: رنگ باختگی است.
واکنش احیا به منشاء هیدروژنی نیاز دارد.
فتوسن سی تی زیشن (نورخاست):
رنگیزه یا رنگدانه های آلی درحالت دوباره فعال برانگیخته ممکن است هیدروژن لازم برای احیای نوری رااز زمین برباید، یعنی تاری که درتماس نزدیک است. اتم های هیدروژن که دراین روند ربوده شده اند مربوط به گروه های متین، متیل، ومتیلن درترکیب هستند. از آن جایی که چنین ترکیباتی در درسلولز( پنبه ) و کراتین ( پشم ) وجود دارند می توان انتظار داشت که مادۀ بعدی دراین مسیرواکنش انجام دهد.
درنتیجۀ ربایش هیدروژن رادیکال های فعال درزمینه باقی می مانند که سبب آسیب فتوشیمیایی به زمینه می گردد بدون اینکه زمینه داری تابش الکترومغناتیسی جذب شده باشد.
dye—ch –ch—dye * + 2FIBER—H ——
DYE—CH2—CH2—DYE + 2fiber.
دراین مورد رنگیزه همانندیک حساس کنندۀ زمینه برای آسیب فتو شیمیایی عمل می کند. زمینه غالباً به کمک اکسیژن جو دچاراکسایش نوری می گردد. دراین مورد نه تنها رنگ باختگی رنگیزه یا رنگدانه بلکه تغییرات قابل توجهی درویژگی شیمیایی وفیزیکی زمینه را می توان انتظار داشت. تارهای بافته دارای یک کاهش کشش یا گسیختگی درقدرت می گردند، ودر اطراف جایی که با فتوسن سی تی زیشن (نورخاست ) رنگ شده زرد می شود. چون اکسایش نوری زمینه باشرایط رطوبتی شتاب می گیرد نبایستی شگفت زده شد، ازشرایط ضعیف رنگ پریدۀ کرباس یک صندلی تاشو. یا اینکه پردۀ آویزان درنورکه نه تنها دچار رنگ پریدگی است بلکه بافته نیز دچارشکنندگی وآسیب گردیده است.
حفاظتگرانی ازبافتۀ نقاشی شده گزارش کرده اند که تُن رنگی خودرا حفظ کرده است اما آستر زیر جایی که با رنگ یارنگدانۀ مشخصی نقاشی شده زردوضعیف شده . این پدیده رامی توان با تأثیررنگ خاست روی آسترناشی ازترکیبات رنگ روبروی بافته بیان کرد.
رنگینه ها یا رنگدانه ای ویژه ای می توانندمواد ویژه ای هیدروژن بربایند. برای نمونه برخی سیاه، سبزتیره، یا رنگ های قهوه ای نمی توانند روی پنبه ایجاد اکسایش نوری گردند اما همین رنگ ها می توانند روی ابریشم همانند یک سن سی تی زیشن (نورخاست) قوی عمل کنند وسبب ضعیف شدگی سریع مواد گردند.
اکنون هرکسی می داند که برای پیشگیری حفاظتی ترازنوربرای مواد آلی رنگی بایستی محدود به ۵۰ لوکس باشد. به دلیل اینکه در شدت بالای نورترکیبات رنگی وجذب تابش دیدنی ممکن است زمینۀ آلی را سنسی تایزکند که غالباً تنها درناحیۀ فرابنفش جذب می شود یعنی تنها به یک فیلتر فرابنفش نیاز است.
فتوتندرینگ:
درجذب (اغلب فرا بنفش ) تابش به وسیلۀ تارهای بافته واکنش اولیه تخریب نوری زمینه ممکن است فراهم کند رنگیزه با هیدروژن های مورد نیازبرای احیای نوری.
۲ FIBER—H ——( UV)——- 2FIBER +H2
DYE—CH =CH—DYE + H2——– DYE—CH2—CH2—DYE
هم چنانکه جذب تابش فرابنفش درزمینه بوسیلۀ آسیب اکسیدگی نور ادامه می یابد، نتیجۀ روند شبیه روند فتوسن سی تی زیشن (نورخاست ) است. تنها دراین مورد زمینه مسئول رنگ باخته گی است. دوباره زمینه های مشخصی قابلیت بیشتری برای تأمین سیستم با هیدروژن نسبت به دیگران دارد.
“ویگو” روش های آزمایش برای ارزیابی میزان تخریب دراثر تأثیرات محیطی حساس برای الیاف تهیه کرده است. درمیان الیاف طبیعی ابریشم پائین ترین وپشم بیشترین مقاومت رادرحساسیت زایی نوردارندوپنبه میانه است.
واکنش های شیمیایی گوناگون رنگ باختگی:
واکنش های شیمیایی بسیاری وجود دارند که ملکول رنگ رافعال می کنند. به طورمثال، آلودگی ( چرک ) درون تارمانند الکل های اولیه وثانویه، امین ها، کتون ها، اسیدهای کربوکسیلیک ، اترها واسترها….
این اصطلاح برای توصیف پایداری مواد نسبت به تغییردرهریک از صفات ویژه رنگی آن بکارمی رود.تعیین رنگ نرفتگی در رنگینه ها یک روش اندازه گیری خاصیت رنگ باختگی رنگ روی یک نمونۀ داده شده در روشنایی است. نمونۀ رنگ شده درطول موج های گوناگون انتخابی درمحیط کنترل شده درنورقرارمی گیرد. نرخ رنگ پریده گیِ نمونه بایک دسته رنگ های آبی که آبی استاندارد نامیده می شوند مقایسه می شوند. دستۀ آبی استاندارد پشم بریتانیای رنگ شده از۱ تا ۸ شماره گذاری شده گونه ای که رنگ باخته گی ۱ دوبرابر استاندارد۲ است وهمینطور دو برابر سریع تراز ۳ .
Chemical Principles of Textile Conservation /Agnes Timar-Balazsy / 1999 /Plan A Tree
