درمان ومرمت سرداری ناصرالدین شاه

 

 

گزارش آسیب شناسی ، روش درمان و مستند نگاری اثر خزانۀ جواهرات ملی ایران بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

مشخصات اثر:

سرداری به رنگ سورمه ای ازجنس ماهوت بسیار ظریف، تمام قد تاسرزانو، جلوبازکه پشت آن ازکمرچین پلیسه شده است، شش دکمۀ زرالماس نشان که روی آن نقش شیر و خورشید و شمشیر بایک نوارزیتون درزیرقلمزده شده اند دو لبۀ سرداری رابرهم قرارمی دهد، همتای کوچکتراین دگمه ها دردوریف سه تایی درآستین ها بدون کاربردبه عنوان هم آهنگی با جلوبه همراه پاگون های زرین ویقۀ گلابتون دوزی عناصر تزئینی جامه راتشکیل می دهند.

آسترسرداری ازجنس ابریشم است به جزیقه که ازمخمل برای زیرکار استفاده شده است. لبه دوزی ها همه ازماهوت سرخآبی است که درلبۀ سرتاسری جلو، سرآستین ها، ودوریقه به چشم می خورد.

آسیب شناسی اثر:

آن چه از ظاهردست نخوردۀ اثرپیداست، احتمال می رود سرداری تنها برای مراسم تشریفاتی آن هم به دفعات انگشت شمار مورد استفاده قرار گرفته است، وازاین رونمی تواند شامل آن گروه از مواد آسیب زای ناشی ازچرکی های کاربردعمومی مانند: چربی غذا، اثرآب، لکه های پدید آمده از مواد بیرون شوندۀ بدن –عرق – وپوشیدن یا تماس بافته با بدن انسان گردد. پژوهش ها نشان می دهد که چربی انسانی شامل 31% اسید ها ی چرب آزاد، 29% تری گلسیرید، 15% الکل های چرب، 21% هیدروکربن، 3/3% چربی وروغن زنجیرکوتاه ومیزانی کربن تتراکلراید است که دراثرتماس های پی درپی پوست با بدن بوجود می آید.

عمده آسیب های پدید آمده بر سرداری ناصرالدین شاه بیرونی بوده وناشی ازعوامل محیطی است که شیئ متأثراز آن است، این عوامل زمانی اختیاری بوده وگاه خارج ازدخالت مستقیم صورت گرفته است.

میزان انبوه توده های نفتالین لابلای لباس، چین های پدید آمده دراثر پوشاندن سرداری برآدمک لاغرترازاندازۀ واقعی ودریافت میزان نور برای روشنایی ویترین درخزانه ازجمله عواملی هستند که قابل کنترلند.

وآن چه که خارج ازدخالت مستقیم انجام گرفته است، مانند؛ آلودگی ناشی از فضای شهری، گردوغبار موجود درجوّ و دوده .

  • بکارگیری نفتالین اگرچه درزمان خود به عنوان ماده ای ضد حشره می توانسته کارآیی داشته باشد، اکنون به دلیل مصرف بالا،به گونه ای که انبوه دانه های ریزآن به صورت توده های متراکم درلابلای لباس ریخته شده تاجائیکه بافته دیده نمی شود ودرنتیجه سبب تماس مستقیم با بافته گردیده است، تبدیل به یک عامل آسیب زا شده ولکه های پدیدآمدۀ ناشی ازآن که درگذر زمان پلیمرهای برگشت ناپذیر تشکیل داده وسبب تخریب جدی گردیده است. ضمن آنکه بادرجه سمیت 10 درمیلیون وایجاد عارضۀ تنفسی درانسان بکارگیری آن منسوخ شده است.
  • پوشاندن سرداری برتنۀ لاغرسبب ایجاد چین های ناخواسته ای شده است که خود عامل تخریت موضعی گردیده اند، هم چنین شکل دادن به آستین ها ازجنبۀ نمایشی نیزموجب شکن های فراوان است.
  • نورپردازی ویترین ها اگرچه امری اجتناب ناپذیراست امامی توان با بکارگیری فیلترهای مناسب میزانی ازتخریب آن راکاهش داد. تخریب ناشی ازگسیل نوربرگشت ناپذیر است ودرنتیجه نمی توان آن را به حالت نخست بازگردانید.این آسیب با پدیدۀ رنگ باختگی شناسایی می گردد.

امکان سنجی روند اجرا:

  • بازنمودن اجزای آدمک برای آزاد نمودن جامه ودسترسی به لایه های پوشانندۀ روی آدمک و پرکردن آتی آن درصورت نیاز، برای ایجاد اندازۀ واقعی.
  • آماده شدن جامه برای آغاز روند درمان. چرکی های روی سرداری بیشتر:چرکی جامد، گردوخاک و غباروکربن سیاه اند.
  • آسیب های فیزیکی ناشی ازگشادی جامه که موجب ایجاد تاه، رویهم افتادگی وچین وشکن نا بجا گردیده است.
  • تجمع آلودگی در چین های نابجا که موجب فرآیند آسیب شیمیایی آتی می گردد.
  • با بازنمودن جلوی سرداری بوی نفتالین شدیدی درهواپخش می گردد.
  • با کناررفتن سرداری جنس پوشش آدمک که ازپشم طبیعی است وبشدت آلوده است نمایان می گردد.
  • نمای درشت از انباشت نفتالین ها دربین سرداری وپوشش روی آدمک.
  • نمای درشت از انباشت نفتالین ها دربین سرداری وپوشش روی آدمک.
  • پوشش بیرونی آدمک؛ پارچۀ پشم با بافت ساده بدون رنگ. تصاویرپیش وپس ازشستشوکه قابل مقایسه است با دومنطقۀ درنمای درشت دریک تصویر، بخش روشن درزیریقۀ رویی پاکیره ترازبدنه باقی مانده است، گرچه همین ناحیه نیزآغشته ازبوی نفتالین ومیزان بالای چرکی است.
  • با باز شدن پوستۀ رویی، اسکلت بندی بدنۀ آدمک نمایان می گردد. در نمای درشت بخش روشن ترِدر زیرمانده با رویۀ تیرۀ قابل مقایسه است.
  • با باز شدن پوستۀ رویی دربخش بازو، اسکلت بندی بدنۀ آدمک نمایان می گردد. میزان چرکی درجاهایی که رو بوده اند نشان دهندۀ درمعرض بودن درازمدت اثراست.

1- پیش ازشستشو.
2- شستشوبا شویندۀ ملایم دردمای 20 درجۀ سانتیگراد.
3- پس ازشستشو وخشک شدن .

  • سرمه دوزی های یقه پیش وپس ازدرمان موضعی. سرمه، تکه فنرهای ساخته شده ازسیم یا زراست که با قرارگرفتن درکنارهم افزوده های تزئینی را شکل می دهند.
  • پشت وروی یقه، بکاربری آسترمخمل درزیر ماهوت سرخ یقه وایجاد بافت با نوارهای سرمۀ زر برای تزئین.
  • دراین دوتصویرافزوده های ترئینی وکاربردی؛ یقه ودکمه که به گونۀ موضعی مواد ناخواسته از روی ساختارفلزی شان برداشته شده، موقعیت اولیه و کنونی خود رانمایش می دهند.
  • جزئیات نقوش که همگی برگرفته ازنشانه های شاهی مانند تاج، شیروخورشید وشمشیرو ناصرالدین شاه قاجاربه خط طغرا روی پاگون ترصیع گردیده است.
  • نما ی روبرو، بخش سرشانۀ پاگون، پیش وپس اززدودن تیرگی. این بخش ازپاگون را ملیله های ظریف طلا تشکیل داده اند.
  • پشت وزیرپاگون- به جزآلودگی های ناشی از چرکی درازمدت، آنچه به چشم می آید وجود نشان سازنده است که درزیر گیرۀ پاگون حک شده است. رشلیو پاریس .
  • دکمه های روی جامه دردواندازۀ گوناگون، شش تا بزرگ که در جلوی سرداری وبرای روی هم قرارگرفتن دو لبه آن گذاشته شده اند وشش تا که به صورت دوگروه سه تایی برای تزئینِ سرآستین بکاررفته اند . نمای درشت از دکمۀ جلوست که میزان دقت کنده کاری وچگونگی نشاندن جواهر را درابعاد ریزنشان می دهد.
  • آماده نمودن دکمه ها برای برداشتن لایۀ آلوده از روی آن ها. از آن جایی که حلال های لازم برای برداشتن اکسیدهاوفرآورده های تشکیل یافته برروی بخش فلزاثرزیانبار بربافته دارند ضروری است که این بخش هنگام برداشتن لایه کاملاً ایزوله باشند.
  • یک پاگون پیش وپس اززدودن قشرتیره.
  • اسکلت بندی آدمک نمایشی ازفنس است که روی میله های اولیۀ تشکیل دهندۀ بدنه جوش داده شده وروی آن با اٌرگانزا پوشیده شده است.
  • دوباره با دوخت ، تکه های رویه بر بدنۀ اسکلت نصب می گردد.
  • کامل شدن تدریجی رویه، نصب نهایی والحاق بازوها.